Is biologisch beter voor het klimaat?

Inzicht: biologisch voedsel kan je impact verkleinen
Doel: koop biologisch brood, pasta, appels, bananen
Impact: medium 🌍🌎🌏⚪️⚪️

Er zijn veel redenen om voor biologische producten te kiezen, voor je eigen gezondheid of van wegen dierenwelzijn. Maar een van de ingewikkelde vraagstukken is of het beter is voor het klimaat.

Sommige mensen zeggen dat je zoveel mogelijk biologisch voedsel moet kopen omdat het beter voor de natuur is, terwijl er ook artikelen zijn die concluderen dat het kopen van biologisch voedsel eigenlijk slechter is voor het milieu omdat het minder efficiënt is.

Dus wat moet je doen als je duurzamer wilt eten?

Laten we, voordat we beginnen, definiëren waar we het over hebben. Industriële landbouw is gericht op het maximaliseren van de output door gebruik te maken van externe bronnen, zoals pesticiden en kunstmest. Biologische landbouw gaat niet alleen over het vermijden van synthetische hulpbronnen, maar ook over principes zoals het beheer van het ecosysteem met rotaties en zorg voor de bodem en dieren. Het EU-logo voor biologische voeding mag alleen worden gebruikt als 95% van de ingrediënten biologisch is en alle ingrediënten de andere strikte richtlijnen volgen, zoals dat dieren niet in een kooi worden gehouden.

De milieu-impact van biologische landbouw

Ik ben een grote fan van Our World in Data en ze hebben ook een uitgebreide post over dit onderwerp geschreven. Met behulp van een meta-analyse kijken ze naar de verschillende effecten van landbouw, van broeikasgassen, land- en energiegebruik tot watervervuiling (voor de nerds: eutrofiëring en verzuring).

Als ze al deze factoren in overweging nemen, komen zij tot de conclusie dat biologische landbouw slechter is voor het milieu.

Maar in het onderzoek dat ze voor deze analyse gebruiken, is niet gekeken naar twee belangrijke aspecten van biologische landbouw: biodiversiteit en koolstofvastlegging (CO2-opname in de bodem), die beide moeilijk in cijfers te meten zijn.

Een van de grote problemen van ons voedselsysteem is het verlies aan biodiversiteit. Een studie berekende dat het aantal vliegende insecten in Duitsland de afgelopen 30 jaar met 75% is afgenomen. Hoewel het altijd moeilijk is om alles te bewijzen, is de industriële landbouw met zijn pesticiden en intensief landgebruik daar een belangrijke oorzaak van. Zonder insecten verliezen we de gratis diensten van de natuur, zoals bestuiving, totdat op een gegeven moment het hele voedselsysteem instort.

Koolstofvastlegging gaat over de bodem, en dit is een ander aspect waar biologische landbouw beter scoort. Een theelepel gezonde bodem bevat miljarden organismen die dood materiaal recyclen tot voedingsstoffen. En net als een boom kan een gezonde bodem veel CO2 opnemen.

Omdat er zoveel factoren zijn die moeilijk te meten zijn, is het moeilijk om de impact van biologische en industriële landbouw te vergelijken. Maar er is één ding dat steeds weer wordt geconcludeerd: biologische landbouw vereist meer land voor dezelfde hoeveelheid voedsel, dus laten we hier eens induiken.

Landgebruik

Stel je twee wortel akkers voor die even groot zijn, maar de ene is biologisch en de andere niet. De CO2-impact van de biologische akker zou lager zijn omdat ze minder chemicaliën gebruiken en meer CO2 in de bodem kunnen opslaan. Maar de conventionele akker zou meer wortelen produceren. Op de biologische akker is de CO2-impact per wortel dus hoger.

Welke akker denk je dat beter is? Als je denkt dat we te weinig ruimte hebben om een groeiende wereldbevolking te voeden, is het logisch om zoveel mogelijk voedsel van een hectare land te halen.

Aan de andere kant moeten we ook denken aan bodemerosie. Conventionele landbouw vernietigt 30 voetbalvelden vruchtbare bodem per minuut. Als we in dit tempo doorgaan, hebben we nog maar 60 jaar landbouw over. Het gaat dus niet alleen om de hoeveelheid land die we gebruiken, maar ook om de kwaliteit van de bodem. Conventionele landbouw levert veel hogere opbrengsten op, maar die hoge opbrengsten 'lenen' wij van de toekomst.

Zoals je kunt zien, is de discussie over biologische landbouw en landgebruik ingewikkeld. Maar als we het hebben over landgebruik moeten we ook rekening houden met vlees- en zuivelconsumptie.

Vlees & Zuivel

De conclusie dat biologische landbouw slechter is voor het klimaat omdat er meer land voor nodig is, veronderstelt dat we het hele huidige voedselsysteem overschakelen op biologische landbouw, inclusief onze huidige vlees- en zuivelconsumptie. In dat scenario is biologische landbouw beslist slechter, omdat je nog meer land nodig hebt om al het voer voor dieren te produceren.

Maar de veeteelt gebruikt 77% van alle landbouwgrond (inclusief graslanden). Een discussie over landgebruik moet dus ook een discussie over vlees en zuivel bevatten. Terwijl biologische landbouw ongeveer 1,5 keer meer land nodig heeft dan industriële landbouw, heeft rundvlees 4 tot 30 keer meer land nodig dan noten, linzen en bonen.

En laten we niet vergeten dat we al voedsel produceren voor 10 miljard mensen en een derde daarvan wordt verspild. Dus als we de vlees- en zuivelproductie en voedselverspilling verminderen, komt er veel meer land vrij dat we kunnen gebruiken voor duurzamere vormen van landbouw.

De echte vraag gaat niet over het verschuiven van ons huidige voedselsysteem naar biologische productie, maar over de vraag of biologische landbouw ons kan helpen om een duurzamer voedselsysteem te creëren. Met andere woorden: we moeten eerst minder vlees (en zuivel) eten en dan beslissen of biologische landbouw een rol kan spelen in de mix van oplossingen.

Landbouw in de toekomst

De discussie over biologisch voedsel is ook een discussie over de toekomst van de landbouw. Voorstanders van de biologische landbouw streven naar een holistische benadering, waarbij we kleinschaliger boeren in harmonie met de natuur.

De andere kant is de industriële landbouw. Het stelt dat we de productie kunnen intensiveren met nieuwe technologieën en zo efficiënt mogelijk enorme monoculturen kunnen telen. In theorie kan dit land besparen dat we vervolgens terug kunnen geven aan de natuur.

De vraag is dus of we veel schade willen aanrichten op een kleiner stuk land, of minder schade willen spreiden over een groter gebied.

Ik hou niet van industriële landbouw omdat het onze voedselproductie in handen geeft van een paar miljardenbedrijven die zich meer zorgen maken over winst dan wat dan ook. Ik hou er ook niet van omdat het het grotere geheel mist: om de klimaatcrisis op te lossen moeten we opnieuw leren dat mens zijn betekent deel uit te maken van een ecosysteem. Industriële landbouw probeert van voedselproductie een efficiënte machine te maken en scheidt ons van de natuur.

Dit volledige thema past niet in deze blogpost, maar ik denk dat het belangrijk is dat je mijn standpunt voor de conclusie kent.

Dus, moet ik biologisch voedsel kopen of niet?

Project Drawdown - het boek dat 100 klimaatoplossingen berekende - vermeldt biologische landbouw niet. Maar er wordt wel gesproken over regeneratieve en conserverende landbouw, het vermengen van bossen met koeien en het naast elkaar verbouwen van meerdere soorten gewassen. Wat al die oplossingen gemeen hebben, is het vergroten van de diversiteit en het samenwerken met natuurlijke oplossingen, in plaats van in grote monoculturen te dicteren wat het land moet doen door middel van technologie. En dat staat dichter bij biologische dan bij industriële landbouw.

Het is voor ons niet te zien of iets van een regeneratieve boerderij komt, maar het biologische label is gemakkelijk te vinden. Natuurlijk is dit label niet perfect; er zijn boeren die geweldige dingen doen, maar niet biologisch gecertificeerd zijn, en er zijn boeren die het label hebben, maar veel meer zouden kunnen doen. Maar gemiddeld genomen is biologische landbouw de gemakkelijkste manier om boeren te belonen voor toekomstbestendige landbouw.

Dus hoe belangrijk is het om biologisch te kopen? Over het algemeen lijkt het onmogelijk om er cijfers op te plakken. Een Zwitsers artikel laat zien hoe biologisch voedsel iemands ecologische voedselimpact kan verminderen, veel meer dan met seizoensgebonden of lokaal eten. Zij gebruiken een puntentelling om alle factoren samen te vatten. Een Franse studie toonde ook aan dat biologische producten je ecologische impact verkleinen, maar: dit gold alleen voor mensen die minder vlees aten. Dus ook hier komen we weer tot dezelfde conclusie. Eet eerst minder vlees en maak je dan zorgen over andere kwesties.

Op deze blog kijken we meestal naar hoe we de CO2-impact van voedsel kunnen verkleinen, want dat is de milieufactor waar een verandering in onze keuzes als consument het meest nodig is. Voor biologisch voedsel moeten we een uitzondering maken omdat de voordelen niet worden behaald door te kijken naar broeikasgassen. Dat laat ons een moeilijke beslissing over waar we biologisch voedsel moeten rangschikken op ons kompas. We besloten het op middelhoog te zetten, omdat een belangrijk aspect van de transformatie van ons voedselsysteem is dat consumenten bereid zijn te betalen voor duurzamere producten.

Tips: wat kan ik dan het beste kopen

Wat is de gemakkelijkste manier om biologische producten te kopen die het grootste verschil maken? Hier zijn enkele suggesties:

Appels en bananen

Beide zijn enkele van de meest bespoten en het meest gekochte fruit. Voor fruit weten we zeker dat de impact van biologisch lager is dan van de gangbaar fruit. Daarbij is de biologische variant kopen niet alleen goed voor je eigen gezondheid, maar ook voor de gezondheid van de arbeiders die anders het fruit zouden moeten bespuiten, vooral in het geval van bananen. Beide biologische opties zijn ook niet veel duurder.

Brood en pasta

Voor de gemiddelde Nederlander vormen brood en pasta de grootste categorie van wat we op een dag eten. De biologische variant is vaak niet veel duurder waardoor het kopen van biologisch brood en pasta een makkelijke overstap is die relatief veel verschil maakt.

Conclusie

Biologische landbouw is een ingewikkeld onderwerp vanwege de verschillende perspectieven rondom landgebruik. Sommigen denken misschien dat we biologische landbouw ons niet kunnen veroorloven omdat het meer ruimte in beslag neemt. Maar dan ben ik van mening dat we het ons niet langer kunnen veroorloven om ons voedselsysteem als een machine te behandelen.

We moeten ons hele voedselsysteem veranderen en het kopen van biologisch voedsel is een geweldige investering in toekomstbestendige landbouw. Als je minder vlees eet, kan biologisch eten je impact verkleinen en laat het boeren zien dat mensen bereid zijn meer te betalen voor duurzame producten.

Als je budget het toelaat, is het kopen van biologisch voedsel een goeie stap. Maar verlies het algemene doel niet uit het oog: afstappen van een voedingspatroon vol vlees en zuivel.