Is het waar dat soja ontbossing veroorzaakt?

Inzicht: de meeste soja wordt gebruikt om dieren te voeden, niet mensen
Doel: voel je niet schuldig vlees te vervangen door tofu
Impact: Hoog 🌍🌎🌏🌍⚪️ (als onderdeel van minder vlees eten)

Er zijn veel tegenargumenten die mensen opbrengen als het gaat om minder vlees eten. Een van de meest voorkomende is dat je waarschijnlijk meer soja gaat eten en dat voor soja het Amazonewoud wordt gekapt.

Google Earth laat echt zien hoeveel land eerst bos was, en nu gebruikt wordt voor landbouw. Zelfs dichter bij huis - in Europa - waar Frank opgroeide, was het niet zoals hij dacht. Lees zijn verhaal in het Fork Ranger boek (pagina 49). 

Natuurlijk zijn er heel veel manieren om minder vlees te eten zonder soja, maar is het eigenlijk waar? We gaan op onderzoek uit.

Veroorzaakt soja ontbossing?

Drie producten zijn verantwoordelijk voor 60% van alle ontbossing: rundvlees, palmolie en soja. Maar wat is precies de rol van soja? De geweldige mensen van Our World in Data hebben een uitstekend antwoord op deze vraag geschreven. Hier is een samenvatting.

In de afgelopen zestig jaar is de productie van soja zo toegenomen dat we nu vier keer meer ruimte nodig hebben om al die sojabonen te verbouwen. En een regio waar veel van deze nieuwe soja werd aangeplant, was het Amazonewoud.

Soja wordt in deze gevallen vaak gebruikt omdat het een goede pioniersplant is: op land dat voor het eerst voor landbouw wordt gebruikt, geeft soja een hogere opbrengst dan andere gewassen (dit feit en vele andere inzichten over soja komen uit het boek Meat: a benign extravagance).

Als reactie daarop slaagden maatschappelijke organisaties erin een deal te sluiten tussen sojabonenbedrijven om elke vorm van soja die op ontbossingsgebieden werd geplant, te weigeren. De campagne was effectief. Tegenwoordig is de grootste oorzaak van ontbossing het aanleggen van weiden voor rundvlees, niet voor soja.

Maar dat is niet het volledige verhaal, aangezien de deal alleen betrekking heeft op het Amazonewoud. In andere regio's van Brazilië wordt soja geplant op graslanden en weilanden. Dit betekent dat het areaal voor rundvlees dan ergens anders moet verschuiven. En vaak is dat het Amazonewoud.

Met andere woorden, ook al is soja niet de belangrijkste oorzaak van ontbossing, het is nog steeds een groot probleem voor de bossen in de wereld, omdat het de druk verhoogt om bossen te kappen voor meer grasland.

Wat is de oorzaak van deze groei in sojaproductie?

Laten we dus eens kijken naar de drijfveren achter de sojaproductie. Als de sojaproductie zo groeide, waar wordt dan alle soja voor gebruikt? Zoals de onderstaande grafiek laat zien, is dat niet zozeer omdat er zoveel mensen zijn die meer tofu willen eten. Eigenlijk meer het tegenovergestelde.

Het merendeel van de soja wordt gebruikt als veevoer, vooral voor kippen en varkens. Maar ook - relevant in Nederland - voor hoogproductieve melkkoeien, die anders niet genoeg eiwit hebben om de duizenden liters melk te produceren die van hen nodig zijn.

Nederland is ook de grootste importeur van soja in de EU, met 44% uit Brazilië. Een deel ervan wordt weer geëxporteerd, maar een groot deel wordt gebruikt als veevoer.

Soja als bijproduct

Een ander argument dat hiermee samenhangt en dat vaak naar voren wordt gebracht, is dat soja voor veevoer een bijproduct is. Als je strikt naar het productieproces kijkt, klopt dat, maar geldt dat ook voor deze hoeveelheden? Laten we, om deze redenering te begrijpen, even kijken naar de verwerking.

Eerst worden de schillen van sojabonen verwijderd en daarna worden ze geplet. Dit resulteert in ca. 20% sojaolie en 80% schillen en restjes, die worden verwerkt tot sojabonencake.

Sojaolie is de op één na meest gebruikte plantaardige olie ter wereld, alleen de palmolieproductie is groter. Ik was echt verrast om dit te lezen. Ik heb sojaolie nog nooit in de winkel gezien, maar dat komt omdat het in allerlei producten wordt gebruikt, van margarine en sauzen tot koekjes. Het 'bijproduct' sojabonencake wordt aan dieren gevoerd.

En dat betekent dat sojaolie en soja voor veevoer hand in hand gaan. Dit roept een lastige vraag op: wat is het hoofdproduct van soja? De olie of het veevoer?

Gezien de enorme vraag naar veevoer, is het te simpel om soja voor dieren een bijproduct te noemen. Om de sojaproductie in de wereld te verminderen, moeten we daarom minder vlees eten.

Hoe verhouden sojaproducten zich tot vlees?

Tot nu toe hebben we geleerd dat tofu en andere sojaproducten slechts een klein deel van de sojaproductie in de wereld uitmaken. Wat betekent dit voor de impact van die producten?

Zoals bijna altijd, heeft plantaardig voedsel een veel kleinere impact dan vlees. Dit is geen uitzondering voor soja.

Bovendien wordt de meeste soja voor bijvoorbeeld sojayoghurt of tofu niet in de Amazone verbouwd, maar op gecertificeerde boerderijen in Europa en Canada.

Dus of je nu kijkt waar soja voor wordt gebruikt of wat de impact van sojaproducten is, de conclusie blijft hetzelfde: sojaproducten eten als vervanging voor vlees en zuivel is een grote winst voor het klimaat.

Het laatste dat je ervan kan weerhouden soja te eten

Oké, soja eten is duurzaam. Maar misschien heb je gehoord dat soja gevaarlijke hoeveelheden oestrogeen bevat? De Harvard Medical school geeft antwoord op alle gezondheidsgerelateerde sojavragen.

De angst voor oestrogeen is een mythe die voortkomt uit het feit dat soja een vergelijkbare stof bevat, maar in zulke lage niveaus dat het geen risico vormt.

Je kunt veilig meerdere keren per week sojaproducten eten en dat is waarschijnlijk zelfs goed voor je gezondheid. Een van de vele voordelen van soja is dat het een van de weinige plantaardige eiwitten is die 'compleet' is. Dit betekent dat het alle essentiële aminozuren bevat die ons lichaam niet zelf kan aanmaken.

Zoals altijd zijn de gezondste opties onbewerkte voedingsmiddelen, in dit geval tempeh, tofu of edamame. Plantaardig 'vlees' gemaakt van soja is meer bewerkt, en laten we niet doen alsof het eten van een hamburger, plantaardig of gemaakt van vlees, ooit een gezonde keuze is geweest.

Conclusie

Lang verhaal kort: soja veroorzaakt ontbossing, maar dat komt vooral omdat het wordt gebruikt als veevoer om vlees te produceren. Sojaproducten voor menselijke consumptie zijn niet alleen een duurzame bron van eiwitten, maar ook een gezonde optie. Dus, wat weerhoudt je ervan om wat sojaproducten te proberen?